γεωργία

Τεχνική με την οποία καλλιεργούμε φυτά διατροφής και βιομηχανικά, χρήσιμα στον άνθρωπο, αλλά και ζωοτροφές για την κτηνοτροφία. Η γ. αποτελεί τμήμα της γεωπονίας, η οποία περιλαμβάνει όχι μόνο τις δραστηριότητες των γεωργών, αλλά και τις επιστήμες που ερευνούν και δοκιμάζουν τις καταλληλότερες μεθόδους για να έχουν οι δραστηριότητες αυτές τη μεγαλύτερη απόδοση. Η γ. περιλαμβάνει όχι μόνο πολύ απλές πρακτικές απασχολήσεις, αλλά και πιο σύνθετες δραστηριότητες, όπως η οργάνωση και η διεύθυνση μιας επιχείρησης: και στις δύο περιπτώσεις χρησιμοποιεί τις γνώσεις και τα πορίσματα των πειραματικών ερευνών που επιτυγχάνουν οι διάφοροι κλάδοι της γεωπονικής με τη συνδρομή και άλλων επιστημών, όπως η κλιματολογία, η βιολογία, η εδαφολογία και η χημεία. Στις αναπτυσσόμενες χώρες το κυριότερο μέρος του εθνικού εισοδήματος προέρχεται από τη γ., στην οποία απασχολείται και το μεγαλύτερο ποσοστό του εργατικού δυναμικού. Τα ποσοστά αυτά συνεχώς μειώνονται όσο αναπτύσσεται η οικονομία και χρησιμοποιούνται σε μεγαλύτερη κλίμακα γεωργικά μηχανήματα, λιπάσματα, φάρμακα και γενικά σύγχρονες μέθοδοι καλλιέργειας, που αυξάνουν τη στρεμματική απόδοση. Παράλληλα, στις πιο ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες, οι μεγάλες ανάγκες σε εργατικό δυναμικό στους κλάδους της βιομηχανίας και των υπηρεσιών εξασφαλίζουν υψηλά εισοδήματα στους απασχολούμενους σε αυτούς, με αποτέλεσμα η μετακίνηση εργατικού δυναμικού από τη γ. να λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις και να προκαλείται στενότητα στη γ., ακόμα και αδυναμία κάλυψης των αναγκών της. Έτσι, στις οικονομίες αυτές τα εισοδήματα των εργαζομένων στη γ. τείνουν να εξισωθούν με τα εισοδήματα των εργαζομένων στους άλλους κλάδους. Ιστορία. Παρά τη μεγάλη και άμεση πρακτική χρησιμότητά της για την ικανοποίηση της βασικής ανάγκης της ζωής –της διατροφής–, η γ. διαδόθηκε με μεγάλη βραδύτητα και ασυνεχώς σε χρόνο και σε χώρο. Είναι ενδιαφέρον στην περίπτωση αυτή να γνωρίζουμε ότι ορισμένοι πρωτόγονοι λαοί –οι οποίοι ασφαλώς στο πέρασμα των χιλιετιών ήρθαν επανειλημμένα σε επαφή με πιο ανεπτυγμένους λαούς– ακόμα και σήμερα δεν ασχολούνται με τη γ. ή χρησιμοποιούν μέσα και μεθόδους εντελώς πρωτόγονα. Στην κατάσταση αυτή συνετέλεσαν χωρίς αμφιβολία η ξηρασία και η ελάχιστη γονιμότητα του εδάφους, δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες και επανειλημμένες συγκρούσεις με γειτονικούς πληθυσμούς. Μαζί με τα χαρακτηριστικά του εδάφους και του κλίματος, ο σημαντικότερος παράγοντας που καθόρισε την ανάπτυξη της γ. ήταν η υδρογραφία: αυτό εξηγεί γιατί τα πιο παλιά και θαυμαστά δείγματα γεωργικής δραστηριότητας μας έρχονται από την Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία και την Κίνα, όπου μεγάλοι ποταμοί έδιναν άφθονο νερό για την άρδευση ή, ιδιαίτερα στην περίπτωση του Νείλου, εμπλούτιζαν περιοδικά το έδαφος με την απόθεση γόνιμης ιλύος στην περίοδο των πλημμύρων. Με τη γεωργική δραστηριότητα συνδέονται και οι αξιοποιήσεις εδαφών που επιχειρήθηκαν ή πραγματοποιήθηκαν σε ιστορικούς χρόνους, για παράδειγμα, από τους αρχαίους Έλληνες, τους Ετρούσκους και τους Ρωμαίους, ίσως όμως και ακόμα παλαιότερα. Πρόκειται για τεράστια έργα, που σχεδιάστηκαν μερικές φορές με σκοπό να βελτιωθούν οι υγιεινές και αρδευτικές συνθήκες ορισμένων περιοχών και τα οποία οπωσδήποτε επέτρεψαν στη γ. να χρησιμοποιήσει μεγάλες εκτάσεις –οι οποίες διαφορετικά θα είχαν μείνει μη παραγωγικές– και κάποτε άλλαξαν ουσιαστικά την όψη μερικών περιοχών. Σε ό,τι αφορά τα εργαλεία με τα οποία καλλιεργούσαν τη γη, η παλαιοεθνολογία και η αρχαιολογία καθιέρωσαν μια αρκετά αξιόπιστη χρονολογική σειρά, που ισχύει για τους κυριότερους πολιτισμούς. Μετά την ονομαζόμενη σκαπτική ράβδο, ο πρωτόγονος άνθρωπος κατασκεύασε και χρησιμοποίησε, μεταξύ της 7ης και της 4ης χιλιετίας π.Χ., το λισγάρι και την τσάπα. Η επινόηση του αρότρου, που σημείωσε σημαντική πρόοδο στο ξεχέρσωμα της γης, είναι πολύ μεταγενέστερη, αλλά φαίνεται ότι πραγματοποιήθηκε περίπου το 2000 π.Χ. Την εποχή εκείνη πρωτόγονα άροτρα χρησιμοποιούνταν στις πιο εύφορες περιοχές της Ασίας. Την ίδια περίοδο, οι πιο ανεπτυγμένοι πληθυσμοί είχαν ανακαλύψει ότι το έδαφος, που είχε φτωχύνει από τις διαδοχικές καλλιέργειες, μπορούσε να ανακτήσει σύντομα τη γονιμότητά του με την κατάλληλη λίπανση. Σε ό,τι αφορά τα φυτά που καλλιεργούσαν αρχαιότατοι πληθυσμοί, θα ήταν δύσκολο να έχουμε έναν αρκετά πλήρη και έγκυρο κατάλογο· αντίθετα, έχουμε συγκεντρώσει αφθονότερα και ασφαλέστερα στοιχεία για πολιτισμούς λιγότερο μακρινούς· μεταξύ των αρχαιολογικών ευρημάτων τους υπάρχουν σπόροι, κουκούτσια, κομμάτια ξύλου, τα οποία, μαζί με εγχάρακτες παραστάσεις και ανάγλυφα, αποτελούν μαρτυρίες για την παρουσία του ενός ή του άλλου φυτού σε σαφώς καθορισμένες εποχές. Διάφορα είδη –που οι σπόροι τους μεταφέρθηκαν από καραβάνια, από θαλασσοπόρους ή στις μεταναστεύσεις– διαδόθηκαν σε τεράστιες αποστάσεις από τους τόπους προέλευσής τους. Ονομαστά παραδείγματα τέτοιων βοτανογεωργικών περιπτώσεων αναφέρονται στις πραγματείες για τα αντίστοιχα φυτά, όπως τα εσπεριδοειδή, ο αραβόσιτος, ο καφές, ο καπνός κ.ά. Η εκτροφή ορισμένων ζώων, ιδίως φυτοφάγων, σχεδόν σε όλους τους λαούς κατά την αρχαιότητα, συνδεόταν συνήθως στενά με την καθαυτό γ. Μιλούν εξάλλου γι’ αυτήν οι μύθοι, οι λογοτεχνίες και οι καλλιτεχνικές απεικονίσεις πολλών λαών από τους αρχαιότατους χρόνους. Ο άνθρωπος, για να παίρνει συνεχώς γάλα και κρέας από τα κατάλληλα ζώα, φρόντισε ακριβώς να καλλιεργήσει φυτά κατάλληλα για ζωοτροφές, ώστε να μπορούν τα ζώα να αναπτύσσονται και να αναπαράγονται στα αγροτικά νοικοκυριά ή στην άμεση γειτονία τους. Εκτός από τα φυτοφάγα θηλαστικά, όπως τα βοοειδή, τα ιπποειδή και τα αιγοπρόβατα, ή τα παμφάγα, όπως οι χοίροι, ο άνθρωπος έστρεψε την προσοχή του και στα πουλερικά, για να έχει τα αβγά και το κρέας τους, και στις μέλισσες για να καρπώνεται το μέλι, χρησιμότατο και άμεσης κατανάλωσης, όταν δεν ήταν ακόμα γνωστή ή δεν είχε διαδοθεί η εξαγωγή ζάχαρης από μερικά φυτά, όπως το ζαχαροκάλαμο και τα ζαχαρότευτλα. Καλλιεργούμενο έδαφος. Η ποιότητα του εδάφους, από το οποίο ο άνθρωπος έπαιρνε τα απαραίτητα για τη διατροφή του φυτικά προϊόντα, επέσυρε την προσοχή του, από την αρχή ακόμα που εμφανίστηκε η γ. Αν η εδαφολογία ως επιστήμη μετρά μόνο έναν αιώνα ζωής, ο γεωργός έχει πειραματιστεί για αρκετούς αιώνες και με διάφορα συστήματα, για το πώς θα έχει την καλύτερη απόδοση από τη γη που με μόχθο καλλιεργεί. Από την αρχαιότατη χρήση της ζωικής λίπανσης έως τη χρησιμοποίηση των σύγχρονων λιπασμάτων, η γ. πέρασε από διάφορους καλλιεργητικούς τρόπους, όπως η αμειψισπορά και το παράχωμα των φυτών για λίπανση: ο πρώτος αποβλέπει στην καλύτερη εκμετάλλευση του εδάφους, με την εναλλαγή της καλλιέργειας διαφορετικών φυτών, και ο δεύτερος στον εμπλουτισμό του με άζωτο, με το παράχωμα σε αυτό αζωτολόγων ψυχανθών φυτών, όπως τα κουκιά και το λούπινο, των οποίων οι ρίζες είναι πλούσιες σε φυμάτια που περιέχουν βακτηρίδια, τα οποία δεσμεύουν το άζωτο της ατμόσφαιρας. Στη γονιμότητα του εδάφους δεν συντελούν μόνο οι χημικές ουσίες που περιέχει και οι οποίες είναι κατάλληλες για τη θρέψη του ενός ή του άλλου είδους φυτού, αλλά και η ιδιαίτερη φυσική συγκρότηση του ίδιου του εδάφους. Αυτή εξαρτάται είτε από τη συνεκτικότητα του συνόλου και τον βαθμό διασποράς των διαφόρων φυσικών κόκκων που το συνθέτουν (άμμος, χαλίκια, λεπτή γη) είτε από την περιεκτικότητα σε νερό, το οποίο συγκρατείται από τα κολλοειδή του εδάφους και τους τριχοειδείς πόρους που σχηματίζουν οι εδαφικοί κόκκοι των επιφανειακών στρωμάτων του εδάφους. Πολύ σημαντική για τη γονιμότητα του καλλιεργούμενου εδάφους είναι η παρουσία σε αυτό οργανικών ουσιών, φυτικών ή ζωικών, καθώς και διαφόρων μικροοργανισμών, όπως μικροσκοπικών μυκήτων, βακτηριδίων και πρωτοζώων. Από την πολύπλοκη αποσύνθεση των οργανικών ουσιών, που οφείλεται στα βακτηρίδια, σχηματίζεται ο χούμος (humus), ο οποίος είναι χρησιμότατος στη θρέψη των φυτών, γιατί, εκτός των άλλων, τους παρέχει άζωτο, διάφορα μεταλλικά άλατα και άλλες ουσίες, που εύκολα αφομοιώνονται. Για να έχει τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση και την καλύτερη χρήση τους, ο γεωργός έκανε πάντοτε μια επιλογή των διαφόρων ειδών φυτών και ζώων με υπομονετική εργασία, η οποία διήρκεσε δεκάδες αιώνες και σήμερα, που έχει απομακρυνθεί από τον εμπειρισμό του παρελθόντος, τελειοποιείται ολοένα και περισσότερο, χάρη στις επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις που παρέχουν οι διάφορες γεωργικές επιστήμες. Όπως είναι φυσικό, και στον τομέα της γ. η επιθυμία –και περισσότερο η ανάγκη– να βελτιωθεί η ποιότητα και να αυξηθεί η ποσότητα των προϊόντων οδήγησε σε σαφή ειδίκευση. Έτσι, οι καλλιέργειες δημητριακών και αμπελιών, κηπευτικών και οπωροφόρων, της ελιάς και των οσπρίων, η εκτροφή πουλερικών και βοοειδών και η εκμετάλλευση λιβαδιών και δασών μπορούν σήμερα να ωφεληθούν από τις εργασίες των ειδικών του κάθε κλάδου και συχνά από τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται σε ειδικά πειραματικά κέντρα. Μηχανικός εξοπλισμός. Οι γεωργικές εργασίες απαιτούν ειδικό εξοπλισμό, τον οποίο μέχρι πριν από έναν αιώνα αποτελούσαν λίγα και πολύ απλά εργαλεία, όπως το άροτρο, το λισγάρι, η τσάπα, το φτυάρι, η σβάρνα, το δρεπάνι, η τσουγκράνα, το τσεκούρι, το κλαδευτήρι κ.ά. Σήμερα, στις πιο ανεπτυγμένες περιοχές, η γ. διαθέτει κάθε είδους μηχανήματα που μπορούν να εκτελέσουν τεράστια εργασία σε πολύ σύντομο χρόνο και με σημαντική οικονομία ανθρώπινου δυναμικού. Παραπέμποντας στα αντίστοιχα λήμματα για τη συνοπτική περιγραφή των ειδικών μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανίες αλευροποιίας, οινοποιίας, τυροκομίας και ελαίου, αναφέρουμε εδώ τα κυριότερα ή τα πιο χαρακτηριστικά μηχανήματα που χρησιμοποιούνται στις αγροτικές επιχειρήσεις: οι σπαρτικές μηχανές, από τις οποίες μερικές έχουν είκοσι και περισσότερους σπορείς, εφοδιασμένες με όργανα που ανοίγουν στο έδαφος ελάχιστα βαθιές αύλακες, στις οποίες πέφτει ο σπόρος· οι χορτοκοπτικές, που χρησιμοποιούνται γενικά για το κόψιμο του χόρτου, εφοδιασμένες με ένα οριζόντιο πριόνι που πηγαινοέρχεται από τα δεξιά προς τα αριστερά και αντίστροφα, σε επαφή με ένα χτένι· οι θεριστικές και δετικές μηχανές, οι οποίες, εκτός του ότι προχωρώντας θερίζουν τα δημητριακά, τα δένουν και σε δεμάτια· το μηχάνημα για το γύρισμα του χόρτου, που σκορπίζει και αναποδογυρίζει το κομμένο χόρτο· οι μηχανές που σκορπίζουν το λίπασμα και οι οποίες χρησιμοποιούνται κυρίως για χημικά λιπάσματα σε σκόνη (μερικές φορές τα λιπάσματα αυτά σκορπίζονται από την ίδια τη σπαρτική μηχανή, ανακατεμένα με τον σπόρο)· οι πολυσύνθετες σύγχρονες αλωνιστικές μηχανές, που κατά κανόνα λειτουργούν με κινητήρα Ντίζελ και οι οποίες –καθώς δέχονται συνέχεια τα δεμάτια που λύνει ένας εργάτης– χωρίζουν τον καρπό του δημητριακού από τα άγανα και το άχυρο· το τελευταίο αυτό πρεσάρεται απευθείας σε παραλληλεπίπεδα δέματα· οι μηχανές για το πάτημα των σταφυλιών και το ξεχώρισμα των κουκουτσιών τους· το κόσκινο που χωρίζει τα σπυριά των δημητριακών, ιδιαίτερα του σιταριού, από τους σπόρους άλλων φυτών, όπως ο βίκος ή μικρά ξένα σώματα. Τα ειδικά μηχανήματα για τη συλλογή άλλων φυτών, όπως σπανακιών, μπιζελιών, τεύτλων κλπ. διαιρούνται σε δύο τύπους: σε σύνθετα εργαστήρια, όπου η ίδια η μηχανή εκτελεί τις εργασίες του αποχωρισμού των βολβών των τεύτλων από τα φύλλα τους, του ξεριζώματος, του καθαρίσματος των ριζών και της εναποθήκευσης σε δικτυωτά κοφίνια, και σε απλά εργαστήρια, όπου κάθε εργασία εκτελείται από ξεχωριστή μηχανή. Εκτός από τις μηχανές αυτές που χρησιμοποιούνται για τη συλλογή των προϊόντων της γης ή την εκτέλεση της προκαταρκτικής επεξεργασίας, υπάρχουν και μηχανήματα για το ξεχέρσωμα των γαιών και την ετοιμασία τους για την καλλιέργεια. Το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι το άροτρο, που σε μερικούς εκσυγχρονισμένους τύπους έχει περισσότερα ηνία· συχνά, καθώς σύρεται όχι από ζώα αλλά από τρακτέρ με ρόδες ή με ερπύστριες, το άροτρο σκάβει το έδαφος –αν είναι ανάγκη, όπως συμβαίνει στις λεγόμενες εργασίες εκχέρσωσης, σε βάθος μέχρι 1 μ.– και το αναποδογυρίζει. Οι μεγάλοι σβώλοι από χώμα που σχηματίζονται –ιδιαίτερα όταν είναι πολύ συμπαγείς από την παρουσία αργίλου– σπάζονται έπειτα από άλλες μηχανές, που ονομάζονται βωλοκόποι, εφοδιασμένες με πολλούς κάθετους δίσκους που ακολουθούν την κατεύθυνση της κίνησης της μηχανής και είναι συναρμολογημένοι σε έναν οριζόντιο άξονα· πάνω στο έδαφος που έχει οργωθεί με αυτό τον τρόπο περνά έπειτα η σβάρνα, η οποία, εκτός του ότι το ισοπεδώνει, τρίβει ακόμα περισσότερο το χώμα για να το κάνει να δεχτεί καλύτερα τον σπόρο. Από τις πιο σημαντικές καινοτομίες στον τομέα της γεωπονικής μηχανικής είναι η επινόηση του υδραυλικού ανυψωτή, που σύρεται από τρακτέρ και επιτρέπει τη μεταφορά και τη λειτουργία στο επιθυμητό επίπεδο των διαφόρων εξαρτημάτων (άροτρο, βωλοκόπο, σπαρτική μηχανή κλπ.). Αποφεύγεται έτσι ο σχηματισμός της κρούστας κατεργασίας κάτω από το οργωμένο στρώμα, η οποία εμποδίζει τις ανταλλαγές με το υπέδαφος και περιορίζει την ανάπτυξη των ριζών· πραγματοποιείται επίσης σημαντική οικονομία χρόνου στις διάφορες εργασίες εξαιτίας της μεγάλης ταχύτητας στις στροφές, στις άκρες του αγρού, με την ταχεία ανύψωση των εξαρτημάτων. Έχουν κατασκευαστεί πολυάριθμοι τύποι σπαρτικών μηχανών ακριβείας, που επιτρέπουν την τοποθέτηση των σπόρων στις επιθυμητές αποστάσεις και καλύτερη κατανομή του λιπάσματος κάτω από τον σπόρο. Άλλες σημαντικές μηχανές είναι οι φυτευτικές και οι αραιωτικές. Οι τελευταίες αυτές, αφαιρώντας τα μικρά φυτά, τα οποία πλεονάζουν, επιτρέπουν την επίτευξη του καθορισμένου αριθμού φυτών για κάθε στρέμμα, στις επίσης προκαθορισμένες αποστάσεις. Για την κτηνοτροφία υπάρχουν τα ατσάλινα σιλό μεγάλης χωρητικότητας, εφοδιασμένα με αυτόματο χορτοκόπτη και τροφοδότη, που μαζί με τις ταινίες, οι οποίες μεταφέρουν την κοπριά, εκτελούν κατά τέλειο τρόπο τις πιο κουραστικές εργασίες του στάβλου. Χημικά προϊόντα για τη γ. Η χημική βιομηχανία έχει προοδεύσει σημαντικά στον τομέα των σύνθετων λιπασμάτων, παράγοντας πολυάριθμους τύπους που ενώνουν τα τρία βασικά στοιχεία (άζωτο, φώσφορο και κάλιο) στους διάφορους συνδυασμούς τους, ανάλογα με τις πολλαπλές ανάγκες των καλλιεργειών. Για τον αγώνα εναντίον των ζιζανίων, υπάρχουν εκλεκτικά ζιζανιοκτόνα για κάθε φυτό. Αλλά τις μεγαλύτερες προσπάθειες κατά των παρασίτων καταβάλλει η χημεία. Δεν είναι πράγματι δυνατή η γ. χωρίς αντιπαρασιτικά. Τα επιβλαβή έντομα είναι πολυάριθμα και η βιολογική ισορροπία θα διαταρασσόταν εξαιτίας της μεγάλης δράσης των εντομοκτόνων, καθώς τα τελευταία θα μπορούσαν να εξολοθρεύσουν και τα βοηθητικά έντομα που περιόριζαν την ανάπτυξη των επιβλαβών. Τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται είναι συχνά σε μεγάλο βαθμό δηλητηριώδη. Για παράδειγμα, η χρησιμοποίηση των φωσφορικών εστέρων πρέπει να διακοπεί 15-20 ημέρες πριν από τη συγκομιδή, για να μην αφήσει ίχνη βλαβερά και πολλές φορές επικίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό. Άρχισαν να χρησιμοποιούνται επίσης και μέσα που περιορίζουν την σε ύψος ανάπτυξη των φυτών και έτσι επιτρέπουν την ισχυρή λίπανση χωρίς να υπάρχει φόβος να πλαγιάσουν τα σιτηρά. Γεωργικές σχολές και ινστιτούτα. Μια ένδειξη για τη σημασία που απέκτησε η γ. παρέχουν οι αναρίθμητοι νόμοι, οι διατάξεις, οι τεχνικοί, διοικητικοί και ποινικοί κανόνες που έχουν θεσπίσει όλα τα κράτη για να υποστηρίξουν τη μορφή της ανθρώπινης εργασίας. Με άλλους σκοπούς, πάντοτε όμως προς όφελος της γ., αναπτύχθηκαν τον περασμένο αιώνα σχολικές δραστηριότητες, οργανισμοί με εποπτική αποστολή και ινστιτούτα μελέτης, για τα οποία πρέπει να γίνει λόγος, έστω και συνοπτικά. Σχεδόν σε όλα τα κράτη λειτουργούν από καιρό μέσες και ανώτερες γεωπονικές σχολές, που συχνά υποδιαιρούνται σε διάφορα τμήματα. Σε πολλές αγροτικές περιοχές παραδίδονται επίσης στοιχειώδη γεωγραφικά μαθήματα για πρακτικούς σκοπούς. Από τα γεωργικά ινστιτούτα ανώτερων σπουδών τα γνωστότερα είναι του Ρέντινγκ, του Κέιμπριτζ και του Αμπερντίν (Αγγλία και Σκοτία), του Παρισιού και της Λιλ (Γαλλία), του Βερολίνου και του Αμβούργου (Γερμανία), της Λουβέν (Βέλγιο), της Μαδρίτης (Ισπανία) και του Όσλο (Νορβηγία). Σπουδαίες ανώτερες γεωπονικές σχολές επίσης υπάρχουν στη Ρωσία, στην Ινδία, στην Κίνα, στις ΗΠΑ, στην Ιταλία, στη Βραζιλία, στην Αργεντινή κ.α. Στην Ελλάδα υπάρχουν ανώτατες γεωπονικές σχολές (βλ. λ. Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών), καθώς επίσης γεωργικές σχολές μέσης και κατώτερης εκπαίδευσης, δασονομίας κ.ά. Το 1905 ιδρύθηκε το Διεθνές Ινστιτούτο Γ. Ο οργανισμός αυτός, στον οποίο προσχώρησαν αρχικά 40 κράτη, που αργότερα αυξήθηκαν σε 75, είχε ως αποστολή του τον συντονισμό στον διεθνή αγροτικό χώρο, συγκέντρωνε πλουσιότατα τεχνικά και στατιστικά στοιχεία, εργαζόταν για τη γεωργική συνεργασία και τη γεωργική πίστη, βοηθούσε στη βελτίωση των ηθικών και οικονομικών όρων των καλλιεργητών, εξέδιδε μία σημαντική επετηρίδα και άλλα δελτία, ενώ οργάνωνε επίσης διεθνείς διασκέψεις για διάφορα θέματα γενικού γεωργικού ενδιαφέροντος. Το ινστιτούτο αυτό διέκοψε τη δραστηριότητά του το 1946· στη θέση του, αλλά με ακόμα ευρύτερη αποστολή, λειτουργεί σήμερα η Διεθνής Οργάνωση Γεωργίας και Τροφίμων (η γνωστή με τα αρχικά ΦΑΟ από την ονομασία της στα αγγλικά, Food and AgricultureOrganization, FAO). αγροτικό δίκαιο. Το σύνολο των νομικών κανόνων που προορίζονται ειδικά για να ρυθμίσουν τα ζητήματα που αφορούν τη γ. Από νομική άποψη ο όρος αγροτικό δίκαιο χρησιμοποιείται στην ευρύτερη σημασία του και συνεπώς ρυθμίζει όχι μόνο τη δραστηριότητα που αφορά την καλλιέργεια των αγρών, αλλά επίσης την κτηνοτροφία, τη δασοκομία και τις συναφείς δραστηριότητες. Κανόνες σχετικά με τη γ. συναντούμε γενικά και στις πιο αρχαίες νομοθεσίες. Στον βαβυλωνιακό κώδικα του Χαμουραμπί, που ανάγεται γύρω στο 1700 π.Χ., ρυθμίζεται, για παράδειγμα, η παραχώρηση καλλιεργήσιμων εδαφών από μέρους του δημοσίου στους αγρότες, οι οποίοι σε αντάλλαγμα όφειλαν να καταβάλλουν περιοδικά στο κράτος ένα ποσοστό των προϊόντων που θα παρήγαγαν. Επίσης στο δίκαιο της Αγίας Γραφής παρουσιάζονται διατάξεις που αφορούν τα προορισμένα για την καλλιέργεια ή τη βοσκή εδάφη. Στο ρωμαϊκό δίκαιο, εκτός από τους αγροτικούς νόμους που ρύθμιζαν τη χρήση των γαιών του δημοσίου και την παραχώρησή τους σε ιδιώτες ή σε οργανωμένες ομάδες, υπήρχαν διατάξεις για να ρυθμίζουν τις μεταξύ των ιδιωτών συμβάσεις με τις οποίες δίνονταν για επικαρπία τα αγροτικά κτήματα. Κατά τη διάρκεια μιας μακράς περιόδου η ρωμαϊκή αγροτική νομοθεσία απέβλεπε σχεδόν αποκλειστικά στην προστασία των ιδιωτικών συμφερόντων, αλλά σε νεότερη εποχή καθιερώθηκε μια νέα αντίληψη για την αγροτική ιδιοκτησία, η οποία, λαμβάνοντας υπόψη τη σπουδαιότητα της οικονομικής και κοινωνικής λειτουργίας της γ., εμπνεύστηκε περισσότερο από το δημόσιο συμφέρον. Από αυτή την αντίληψη προήλθαν οι κανόνες οι οποίοι επέβαλαν πολύ αυστηρές κυρώσεις στους καλλιεργητές που θα παραμελούσαν τα κτήματά τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι κήνσορες μπορούσαν ακόμα και να επιβάλλουν ποινές στον ιδιοκτήτη που έδειχνε αδιαφορία, υποβιβάζοντάς τον στην κατηγορία των ακτημόνων. Αυτό θα είχε ως συνέπεια τη σχεδόν καθολική στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Κανόνες που υπαγορεύονταν από την ίδια αρχή συναντώνται επίσης στα μεσαιωνικά θέσμια των ιταλικών κοινοτήτων, τα οποία συχνά επέβαλαν την εκτέλεση γεωργικών εργασιών για να ενισχύσουν ορισμένες καλλιέργειες, όπως τα αμπέλια ή οι ελαιώνες, και ταυτόχρονα τιμωρούσαν με χρηματικές ποινές τους καλλιεργητές που δεν θα καλλιεργούσαν το κτήμα τους με φιλοπονία και επιμέλεια ή θα το εγκατέλειπαν τελείως. Πάντως, αυτοί οι κανόνες τηρήθηκαν γενικά πολύ λίγο και η επίδρασή τους στην πορεία της γ. υπήρξε ασήμαντη. Πολύ πιο σημαντικά για την τύχη της γ. υπήρξαν, αντίθετα, τα διατάγματα των ιταλικών κοινοτήτων, που εκδόθηκαν ιδίως κατά τον 13o αι., με τα οποία καταργήθηκε η δουλεία και ευνοήθηκε η διάδοση ενός νέου είδους σχέσης μεταξύ ιδιοκτήτη και καλλιεργητή, κατά την οποία ο τελευταίος δεν ήταν πια δεμένος στη γη με έναν δεσμό όμοιο με τη δουλεία, αλλά συμβαλλόταν ελεύθερα με τον ιδιοκτήτη με ένα συμβόλαιο ίσης διανομής των καρπών του αγροκτήματος, που ονομαζόταν συμβόλαιο επίμορτης καλλιέργειας. Στη δεύτερη πεντηκονταετία του 18ου αι., η επίδραση που άσκησε η φυσιοκρατική σχολή, οι πρόοδοι των εφαρμοσμένων επιστημών στη γ. και οι νέες αρχές που εισήγαγε η Γαλλική επανάσταση επέφεραν μια σαφή εξέλιξη σε πιο εκσυγχρονισμένες μορφές του αγροτικού δικαίου, το οποίο μόνο τώρα αρχίζει να μελετάται ως ξεχωριστός τομέας. Σε ολόκληρο τον 19o και στον 20ό αι. οι κανονιστικές διατάξεις με τις οποίες τα διάφορα κράτη επεδίωξαν να ρυθμίσουν την αγροτική δραστηριότητα υπήρξαν πολυάριθμες και συχνά άσκησαν αποφασιστική επίδραση στην πορεία της αγροτικής οικονομίας. Θεριστική μηχανή για καλαμπόκι. Θεριστική και κοπτική μηχανή για χόρτο. Μεταφύτευση ρυζιού σε έναν ορυζώνα στην Κίνα. Αντίθετα με τα άλλα δημητριακά, το ρύζι χρειάζεται ακόμη την προσωπική εργασία του ανθρώπου. Σε πολλές αγροτικές καλλιέργειες, τα φυτά αναπτύσσονται πρώτα σε φυτώριο και ύστερα μεταφυτεύονται μόνιμα. Στη φωτογραφία, αγρότες μεταφυτεύουν λάχανα. Συγκομιδή ανανά (φωτ. Sef). Το άροτρο, παραδοσιακά συνδεδεμένο με το όργωμα της γης, δεν έχει εκλείψει ακόμα από κοινότητες όπου δεν έχει αναπτυχθεί η εκμηχάνιση της γεωργίας. Θεριζοαλωνιστική μηχανή σε κάμπο σπαρμένο με σιτάρι. Η απόδοση, σε έναν ορισμένο χρόνο, της εργασίας που γίνεται με μηχανικά μέσα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την απόδοση της εργασίας, στον ίδιο χρόνο, με την πατροπαράδοτη χρησιμοποίηση ζώων: στην πρώτη περίπτωση, είναι δυνατόν μέσα σε δύο ώρες να οργωθούν 10.000 τ.μ. γης, ενώ στο ίδιο χρονικό διάστημα, με ένα ζώο έλξης μπορεί να οργωθούν μόλις 650 τ.μ. Θεριζοαλωνιστική μηχανή, η οποία θερίζει το σιτάρι, ξεχωρίζει το άχυρο από τον καρπό και κάνει το άχυρο μπάλες. Συγκομιδή άχυρου κεχριού στην Ινδία. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ (αρόσιμο και δενδροκαλλιέργειες) Στη γεωργία χρησιμοποιούνται συχνά τα αεροπλάνα για τη σπορά, το ψέκασμα με αντικρυπτογαμικά και τη λίπανση σε μεγάλες καλλιεργημένες εκτάσεις (φωτ. Sub Aviation). Η χρησιμοποίηση μηχανών στις αγροτικές εργασίες μείωσε το κόστος παραγωγής και αύξησε την παραγωγικότητα του εδάφους. Στη φωτογραφία, ένας βωλοκόπος. Τα πολυάριθμα γεωργικά μηχανήματα μπορούν να ταξινομηθούν, ανάλογα με τον τρόπο εργασίας (προετοιμασία εδάφους, λίπανση, σπορά, καλλιεργητικές εργασίες, συγκομιδή). Στη φωτογραφία, μηχανή λίπανσης. Μηχάνημα για ψεκασμό αντικρυπτογαμικών. Μηχανή για τη συλλογή του άχυρου. Τα σχέδια δείχνουν την εξέλιξη των εγκαταστάσεων –οικογενειακού χαρακτήρα– των γεωργών και συγχρόνως τον κατατεμαχισμό της ιδιοκτησίας, που έρχεται ως συνέπεια του πολλαπλασιασμού των οικογενειακών πυρήνων και της ανέγερσης των νέων κατοικιών γύρω στην πατριαρχική αγροικία. Σε πολλές καλλιέργειες η άμεση εργασία του ανθρώπου δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθεί από τις μηχανές, όπως στον έλεγχο των φύλλων του καπνού. Οι αρχαιότερες μαρτυρίες αγροτικής ζωής στην ιστορική εποχή πρέπει vα αναζητηθούν στη Μεσοποταμία και στην Αίγυπτο. Στους λαούς αυτούς η γεωργία έπαιξε βασικό ρόλο, όχι μόνο από οικονομική και κοινωνική άποψη, αλλά και στον λογοτεχνικό, καλλιτεχνικό και θρησκευτικό χώρο (Ταφική ζωγραφική, Λούξορ· φωτ. Igda). Παραδοσιακός τρόπος συγκομιδής σταφυλιών (φωτ. Warm).

* * *

η (AM γεωργία) [γεωργός]

1. η καλλιέργεια, η περιποίηση τής γης για συστηματική παραγωγή φυτικών προϊόντων

2. (γενικά) το σύνολο τών αγροτικών, γεωργικών ασχολιών, η συντήρηση και η εκμετάλλευση τών κτημάτων

νεοελλ.

η επιστήμη που μελετά τις γενικές συνθήκες τής γεωργικής παραγωγής και τα επί μέρους φυτά που καλλιεργούνται

μσν.

πληθ. αἱ γεωργίαι

τα γεωργικά προϊόντα

αρχ.

στον πληθ. αἱ γεωργίαι

καλλιεργημένη γη, κτήμα, αγρός.